HAYIT Doğal Yatıştırıcı

Doğal Boya, Doğal sepet hammaddesi

Hayıt (Vitex agnus-castus), mine çiçeğigiller (Verbenaceae) familyasından çok yıllık tıbbi bitki türü. Beşparmak otu olarakta bilinir.

1–3 m yükseklikte, çalı görünümünde, soluk pembe ya da mavi çiçeklidir.

Akdeniz maki vejetasyonunun tipik elementidir. Deniz kenarı ve kayalık bölgelerde, genellikle tınlı bünyeli, nötr ve hafif alkali, kireççe fakir, tuzluluk etkisinin olmadığı, değisen miktarlarda organik madde içeren, azotlu ve azotça zengin, fosfor bakımından zengin, potasyumca eksik toprakları tercih eder.

Vitex cinsine dahil olan 250’den fazla tropikal türü vardır, ama yalnızca biri, Vitex agnus-castus, Avrupa’da bulunur. Hayıt boyu 90 cm’yle 5,5 metre arasında değişen çalı ya da ağaççık olarak büyüyen aromatik bir bitkidir. Meyveleri taşıyan ince dallar kısa ve reçineli tüylerle bezelidir ve dokunduğunuzda elinize yapışır. Sayıları 5-9 civarında olan yaprakçıklar merkezden çevreye yayılır, yaprağın uzunluğu 15 cm’ e ulaşır, eni yaklaşık 2,5 cm kadardır. Yaprak kenarı tüysüz ya da dalgalıdır. Yaprakların üst tarafı genellikle gri-yeşil renkli ve düzdür; alt tarafsa daha açık renkli ve tüylüdür. Şekli küçük borulara benzeyen, lavanta ya da lila renkli ve 5 loblu yapraklar üçgen gruplar oluşturur. Mayıs’tan Ekim’e kadar varlığını koruyan çiçekler yaklaşık yarım santim uzunluğundadır. Tohumlar (meyveler) olgunlaştığında açık kahverengi renktedir ve karabiber tanesinden daha küçüktür. Helezonik bir biçimde sapa yanaşır.

Anavatanı Güneybatı Asya ve Güney Avrupa olan hayıt eski çağlardan bu yana Avrupa’da yetiştirilmektedir, İngiltere’de ise ilk olarak 1570 yılında yetiştirilmeye başlamıştır. Amerikan bahçeciliğine 19. yüzyılın başlarında giren bitki günümüzde Güney’deki bölgelerde, batıda Teksas’tan kuzeyde Arkansas’a ve Oklahoma’nın güneydoğusuna, yetiştirilmektedir.

Vitex kelimesi antik döneme ait olan ve “rüzgar”, “eğilmek” ya da “dolanmak” anlamına gelen vei kelimesinden gelir. Bu ad, bitkinin çit örgülerde kullanılan dayanıklı ve esnek dallarına ithafen konmuştur.

Tür adı olan agnus-castus, orijinal Yunanca ad olan ve ilk olarak Dioskorides tarafından kullanılan agnos kelimesinden gelir. Castus kelimesiyse Latince’de “iffet” anlamına gelen castitas’tan gelir. Hayıt, Vitex cinsine ait bitkiler arasında ılıman iklimlerde yetişen az sayıda türden biridir. -20 dereceye kadar hayatta kalabilir. Güney Missouri ya da Maryland’in güneyindeki hatta kalan bölgelerde, ılık bir bölgede, taş bir duvar ya da dayanağa karşı yetişebilir. Hayıt güneşi ve orta seviyede verimli, iyi drene edilmiş hafif toprağı sever. Bitkinin kullanılan kısmı meyveleridir. Ticari amaçlı üretim İtalya’daki özel çiftliklerde ve Çin’de yaygındır. Kışın yapraklarını döker, yapraklar dökülmeye başladığında küçük meyveler dallara tutunur. Tohumlar saptan elle kolayca alınır ya da özel bir biçerdöver kullanılır.

Akdeniz ve Batı Kafkasya'da yayılım gösterir. Türkiye'de Trakya ve Anadolu'da görülür. Ayrıca Antalya Altınova(Koyunlar Köyü)'da kurumuş göl halinde bulunmaktadır. Hayıtın bilimsel adı Yunancada namus anlamına gelen Agnos-Castus'tan geliyor. Hayıt, Homeros'un İlyada Destanı'nda namus simgesi olarak geçer. Hayıtın şifası için kullanımı yaklaşık 2 bin 500 yıl geriye gider. Eski Yunan’da hayıtın cinsel arzuyu dindirdiğine inanılırdı. Tarım, verimlilik ve evlilik tanrıçası Demeter’e adanan festivallerin önemli bir parçasıydı hayıt. Festival boyunca iffetli kalan kadınlar kendilerini hayıt çiçekleriyle süslerdi. Eski Roma’nın iffetli bakireleri hayıtın ince dallarını taşırlardı. Saflığın simgesi olarak Orta Çağ’da Katolik Kilisesi tarafından benimsendi. Manastıra yeni girenler hayıt çiçekleri serpilmiş bir yoldan yürürlerdi. Cinsel arzuyu bastırdığına inanılan hayıt tohumları, öğütülüp cinsel isteksizliği teşvik etmek amacıyla manastırların yemek salonlarında kullanılırdı. Bu yüzden bitkiye keşiş biberi denirdi.İ.Ö. 450 yılında Hipokrat'ın hayıtın yaraları iyileştirici özelliğine değinmesinden bu yana erkeklerde cinsel isteği azaltıcı, kadınlarda hormon dengeleyici etkisi ön plana çıkmış ve günümüze kadar gelmiştir. Hayıt, iffet ve cinsel isteği bastırmanın yanı sıra binlerce yıl jinekolojik sorunlar için kullanılmıştır. Büyük Pilnius, Dioskorides ve Theophrastus da dahil olmak üzere antik çağdaki hekimler, hayıtın adet sıkıntılarını giderme ve anne sütünü arttırmadaki etkisini yazmışlardır. Orta Çağ’da kadınlar adet sorunları için hayıt kullanırlardı. 1900’li yılların ortasında Alman araştırmacılar bu bitkinin jinekolojik sağlıkla ilgili hormonları dengelediğini gösterdi. Günümüzde Avrupalı jinekologlar ve Batılı bitkisel tıp uygulayıcıları, adet öncesi sendromu da (PMS) dahil olmak üzere adet bozuklukları için hayıttan yapılmış ilaçları önermektedirler. Kadınlar ayrıca ani ateş basması gibi bazı menopoz belirtilerini hafifletmek için de hayıt alırlar. Yemişlerini toplamak için en uygun zaman eylül ayıdır. Yemişlerini öğüterek elde ettiğiniz tozu kapsüllere koyarak ya da çay yaparak kullanabilirsiniz. Ancak yemişlerin öğütülür öğütülmez kullanılması gerekir. Aksi halde öğütülmeyle açığa çıkan bazı maddeler oksijenle temas sonucu toksik etki yaratabilir. Hayıt tohumlarından elde edilen toz, yapraklarından elde edilen ekstrakt ve tohumları başta ilaç yapımı olmak üzere parfüm yapımında da kullanılmaktadır. Üretimi kolay ve karlı olan hayıt bitkisi, çok eski yıllardan beri tüm insanlığa oldukça faydalı bir bitkidir. Tıbbi kullanımı Yapraklarında viteksin ve viteksinin adlı iki heterozit madde bulunur. Hayıttan elde edilen ekstreler, gram-pozitif bakterilere karşı antimikrobiyal aktivite göstermesine karşın, gram-negatif bakterilere ve maya mantarlarına karşı aktivite göstermez. Agnucaston adlı ilâcın terkibinde meyveleri kullanılır. Halk arasında kullanımı Meyveleri, infüzyon halinde (%2-5) idrar artırıcı, gaz söktürücü ve yatıştırıcı olarak kullanılır. Kökleri sarı renk için iplik boyamada kullanılır. Özellikle her yaştaki kadın üzerinde sayısız faydası bulunan, adeta kadınlara özgü olan hayıt ağacı, erkekler içinse dikkat edilmesi gereken bir bitki. Erkeklerde cinsel arzuları körelten bu bitki, dikkatli kullanılmadığı takdirde istenmeyen sağlık sorunlarına neden olabiliyor. Dallarından örülen sepetler Batı Anadolu pazarlarında satılır. Hayıt bitkisinin dalları özellikle sepet örmede kullanılarak geri dönüşüme kazandırılmaktadır. Oldukça dayanıklı olan bu sepetler hem daha hafif hem de sağlam olmaktadır. İdrar söktürür. Sancıları keser. Anne sütünü artırır. Hazımsızlığı giderir. Karın ağrısını ve ishali keser. Akrep ve arı sokmalarında faydalıdır. Yüksek ateşe karşı çok faydalıdır. Özellikle de regl dönemlerinde adet sancısı sorunu yaşayan kadınlar için hayıt bitkisi oldukça yararlıdır. Hayıt bitkisinin suyu da oldukça faydalıdır. Pek çok hastalığa şifa olmaktadır. Cilt rahatsızlıkları, diş hastalıkları, kadın hastalıkları, spazm problemleri ve sinirsel rahatsızlıklar dahil olmak üzere çeşitli hastalıkların doğal tedavisinde kullanılır. Hayıt tohumu, hipofiz bezini tetikler ve kadınlık hormonlarının dengeye ulaşmasına yardımcı olur. Projesteronu artırarak kemikleri ve rahim duvarlarını da güçlendirir. HAYIT TOHUMU NASIL KULLANILIR? Hayıt bitkisi küçük siyah, karabibere benzeyen meyvelere sahiptir. Bunlara hayıt tohumu denmektedir. Hap, öz, tentür gibi birçok şeklinde besin takviyesi olarak kullanılan hayıt tohumu bir dizi faydaya sahiptir. Kurutulmuş meyvelerinden çay da yapılan hayıt bitkisini, çay pazarlarında kurutulmuş veya taze olarak bulmak mümkündür. Hayıt tohumunu kullanmak için hayıt tohumunu havanda hafifçe ezin ve kaynar suya dökün. 10-15 dakika demlenmesini bekleyin. Süzdükten sonra tüketebilirsiniz. Menopoz döneminde kullanmak isteyenlerin sabah ve akşamları olmak üzere günde 2 kere içmeleri önerilir. Kısırlık tedavisi için kullanılacaksa kısırlık sorunu olan kadının 3 ay süresince sabah ve akşamları birer bardak hayıt çayı içmeleri öneriliyor. Hayıt suyu adet düzene girdikten sonra ya da gebe kalındıktan sonra artık içilmez. HAYIT BALININ FAYDALARI Hayıt bitkisinin en önemli ürünü hayıt balıdır. Hayıt balı, ilk hasat edildiğinde berrak ve çok hafif kırmızıya çalan sarı renklidir. Ancak zaman geçtikçe rengi koyulaşmakta, altı ay sonra koyu kırmızı bir renk almaktadır. Araştırmalar, balın kansere karşı doğal bir koruyucu olduğunu ortaya koymuştur. Hayıt balı, bu bakımdan da dikkatle incelenmesi gereken bir baldır. Bu bitkinin balı hoş kokulu, nispeten geç kristalize olan, son derece kaliteli bir baldır ve de pahalıdır. Hayıt balı; kansızlık, kısırlık, kadın hastalıklıkları, hormonal rahatsızlıklar, mide rahatsızlıkları başta olmak üzere anne sütünü artırıcı ve kanserden koruyucu özelliklere de sahiptir.