İLK YAYIN TARİHİ: 26.01.2021
Azgelişmişlik makro-ekonomik bir sınıflandırma olduğu gibi, özellikle topluluklar içinde hem makro hem de mikro düzeyde kullanılabilen bir sınıflandırma kavramıdır. Ülkeler ekonomik olarak gelişmiş ülke skalasında olabilirler fakat toplum daha o skalaya girememiş olabilir. Sanayileşmişlik, ekonomik refah azgelişmiş toplum yapısı için tek gösterge değildir. Gelişmişlik dışındaki, gelişmekte olan tabiri aşağıdaki az gelişmiş toplulukları bir derecelendirme içine sokabilmek amacıyla yapılmış tanımlamalardır. Gelişmiş dışındaki tüm yapılar azgelişmiş anabaşlığı altında bizim uygun göreceğimiz her altbaşlığa ayrıştırılarak incelenebilir.
ABD gelişmiş bir ülke midir? Evet, ekonomik, teknolojik ve sanayileşme olarak öyledir. Ama topluluklar bazında baktığımızda durum pek de öyle değildir. Türkiye nasıl gelişmekte olan ülkeler sıralamasında görülmesine rağmen, topluluklar bazında gelişmekte olan sıralasında bile değilse aynı durum geçerlidir.
Ülkemiz insanının en sevdiği şey komplo teoriyle kurmuş oldukları düşüncelerini meşrulaştırmaktır. Bütün olumsuzlukların cevabını bu teorilerde bulabilirsiniz. Tarihsel süreçlerdeki alakasız bir an o sürecin en can alıcı noktasıymış gibi kabul edilir ve bunun üstüne yeni bir kabul oluşturulur. Burada onlarca komplo teorisinden bahsedebiliriz aslında; UFO saçmalığından, uzaylı cesedine kadar, dünyayı yöneten 5 aileden, yahudiler üstüne olan olanlar, masonluk teşkilatından, ekonomik kurumların siyasi liderlerin nasıl gizli yapıların üyesi olduğuna dair. Çok gizli bilgiler bir şekilde (?) ele geçirilir. İfşa edilir, el altından bunlarla beslenen kesimlere doz doz her seferinde bilgiler daha da deforme edilerek verilir.
Komplo teorilerini başlangıçta dinlediğinizde çok akla yakın gelir. Kurulan mantık harikadır. Tümdengelim yöntemi sırasında ortaya çıkan farklı sonuçlardan en uç olanlarıyla bile tümdengelmek mümkündür. Dinlediklerinizi biraz dinlendirip akıl süzgeçinden geçirdiğinizde ve kaynaklardan o argümanları kontrol ettiğinizde ne kadar ipe sapa gelmez şeyler olduğunu görürsünüz. O komplo teorisi için kullanılan bazı akıl yürütmeleri zaten başka bir komplo teorisi bile çoğu zaman çürütmesine rağmen, ama/fakat/lakin/ öyle ama larla başlayan cümlelerle daha akıl almaz mantık kurguları kurulmaya çalışılır. "Yahudiler Osmanlının düşmanıydı, Siyonistler Osmanlıyı batırmak için herşeyi yaptı, bakın mason örgütlerine içimizi oydu". Ne kadar büyük ve kabul görecek cümleler değil mi? Günde belki 3 kere okuyup, 5 kere duyduğunuz sözler, cümleler. Diğer taraftan "Kanuni İspanya'dan yahudileri getirdi, onları kurtardı. Yahudiler bu topraklarda ayrımsız yaşadı. Hem minnet duymuşlardır." "Dönmeler vardır, aslında yahudi ama müslüman mış gibi yapan. Onlar sabetay seviyi tutar. Sabetaycıdır. Heryere sızmışlardır." Ne büyük teoriler bunlar, "Yedi düvel bize düşman, bizi yoketmek için oyunlar kuruyorlar, bizi yıkmak için ellerinden geleni yapıyorlar. Bunun altında Batılılar var." "Yahudiler filistini zorla aldı", "Filistin Osmanlı toprağıydı, rahmet Abdülhamit tüm borçların sıfırlanması teklif edilmesine rağmen vermedi", "Filistin zaten Abdülhamidin çiftliğiydi, Araplar yok pahasına yahudilere sattılar." Daha neler neler duyuyoruz. Domatesin çekirdeğindeki haç'tan, kimsenin bilmediği ama o anlatanın bir şekilde bilgi sahibi olduğu gizli yapılanmalara kadar herşey. Mesela hiç bir devleti meşru hükümetler değil, derin devlet yönetir. İcraatları yapan hükümettir ama o göstermeliktir, asıl derin devlet yönetir. Çok gizlidir, kimdir bunlar kimse bilemez ama herkes derin devleti bilir, kimler derin devletin adamı bilir. Böyle de tuhaf bir durumdur işte komploculuk.
Hatalı akıl yürütme, biraz daha bilinen tanımıyla safsata, komplo teorisyenlerinin yaptığı şeydir. Safsata. Mantık dersleri dışında, sözlük anlamına bir bakmak lazım safsata'nın;
safsata Ar. safsaµaa.Boş, temelsiz, asılsız söz: Türk Cumhuriyeti, varlığını, istiklalini safsatalarla tehlikeye maruz bırakamaz. -Y. K. Karaosmanoğlu.
Türk dil kurumu büyük sözlüğü böyle diyor: Peki mantık, felsefe ne bunun için;
Hatalı Akıl Yürütmeler: Safsatalar (Yanıltmacalar)
Safsatalar (yanıltmacalar) ilk bakışta ikna edici görünen ama yakından bakıldığında kendilerini ele veren sahte çıkarımlardır.
Felsefe bilimi de böyle tanımlıyor safsata, yanıltmacayı. Hatalı akıl yürütme cümlesi aslında tüm tanımı, içeriği içinde barındırıyor.
Peki bu kadar yazdığımız yanıltmacalar nelermiş bir de ona bakalım:
SAFSATA ÇEŞİTLERİ Adam Karalama (Ad Hominem) Adam karalamada iddiaya değil de iddiayı ortaya atan kişiye saldırı yapılıp kötüleyerek iddianın yanlışlığı ileri sürülerek yapılır. İddianın o kişinin karakteriyle ya da hareketleriyle alakalandırılıp, yanlışlığının ileri sürülmesi safsatadır. “Sen de” Safsatası (Ad Hominem tu Quoque) Bir kişinin iddiası ya da söyledikleri hareketleriyle çelişiyor diye iddianın yanlış olduğunu söylemektir. Niteliksel Adam Karalama (Circumstantial Ad Hominem) Bir kişinin iddiasının yanlış olduğunu dair delil ileri sürmek yerine, o kişinin etnik geçmişi, politik tutumu, dini görüşü gibi niteliklerine saldırarak iddiasının yanlış olduğunu ileri sürmektir. Ortak Tutuma Başvurmak (Appeal to Common Practice) Bir iddiayı kabul ettirmek için, büyük çoğunluğun ortak bir davranışı olduğu gerekçesine dayanarak iddianın doğru olduğunu söylemedir.
İnanca Başvurma (Appeal to Belief) Bir iddianın doğruluğunu, insanların çoğunun ona inandığını savunarak kanıtlamaya çalışma hatasıdır. Grup Baskısı (Bandwagon) Bir iddiayı kabul ettirmek için deliller öne sürmek yerine, bir grubun veya içinde bulunduğu grubun baskısını öne sürme hatasıdır. Duygulara Başvurmak (Appeal to Emotion) Bir kişinin iddiasının doğruluğunu kabul ettirmek için insanların duygularıyla oynamasıdır (reklam sloganlarının hemen tümü bu safsataya örnek olabilir). Korkuya Başvurmak (Appeal to Fear) İnsanları korkutarak iddiasının doğruluğunu kabul ettirme hatasıdır. Yağcılığa Başvurmak (Appeal to Şattery) Yağcılık yaparak iddiasının doğru olduğunu kabul ettirmeye çalışma. Yağcılık iddiasını kanıtlamak için bir delil oluşturmasa da oluşturacağı kanısında olma hatasıdır. Yeniye Başvurmak (Appeal to New) Bu safsata, yeni olan bir şeyin daha iyi olduğu hatasını içerir. Bir şey yeni olduğu için daha iyi veya doğrudur safsatasıdır. Acındırmak (Appeal to Pity) Bir kişinin iddiasını doğrulatmak için karşısındakinde acıma duygusu yaratmaya çalışmasıdır. Acıma duygusu yaratmak için, ileri sürdüğü iddiasını, gerçek iddiasıyla yer değiştirtir. Geleneğe Başvurmak (Appeal to Tradition) Bir iddia veya şey sadece eski, denenmiş, geleneksel olduğu için doğrudur hatasıdır. Bazı durumlarda doğru olabilecek bu durumu, bütün olaylara uygulamak hatadır. Bütünleme (Birleştirme) Safsatası (Fallacy of Composition) Kategori hataları türüne giren safsatalardandır. Bütünün kendisini oluşturan parçalarla aynı özelliğe sahip olduğunu çıkarma hatasıdır. İndirgeme (Bölme) Safsatası (Fallacy of Division) İndirgeme safsatası da kategori hataları türüne giren safsatadır. Bütün için doğru olan bir özellik veya iddianın, bütünün parçaları için de doğru olacağını düşünme hatasıdır. Yanlış İkilem (False Dilemma) Başka seçenekler olduğu halde karşısındakini iki seçenekten birini seçmeye zorlamak yoluyla yapılan hatadır. İspatlama Mecburiyeti Safsatası (Burden of Proof) Bir iddianın yanlışlığının ispatlanamamış olması, dolayısı ile doğru olduğunu ya da doğruluğunun ispatlanamamış olması, dolayısı ile yanlış olduğunu ileri sürmektir. Yani, bir şey aksi ispatlanamadığı sürece doğrudur varsayımına dayanır. Kumarbaz Safsatası (Gambler’s Fallacy) Bir olayın geçmişte nadir gerçekleşmiş olmasına dayanarak, gelecekte daha yüksek ihtimalle ortaya çıkabileceğini düşünme hatasıdır. Öncesinde Safsatası (Post Hoc) Batıl itikatlarımızla ilgili bir safsatadır. Bir olayın olmasının, bir zaman sonra başka bir olaya neden olduğu sonucunu çıkarmaktan doğan bir hatadır. Acele Genelleme (Hasty Generalization) Çok az bir örneğe dayanarak acele genelleme yapmaktır. Yetersiz örnek safsatası veya acele tümevarım da denebilir. Görecelilik Safsatası (Relativist Fallacy) Bir kişinin bir iddiayı sadece başkaları için doğru olabileceği ama kendisi için doğru olmadığını söyleyerek reddetmesi durumudur.
Şimdi duyduğunuz bir komplo teorisini önünüze alın, biraz üstünde çalışın. Çok eğlencelidir. Çok güleceksiniz. Birinin size anlattığı şey, verdiği argümanlarla mantıklı gelmeye başlıyorsa. Biraz nefeslenin. Sonra dikkatinizi verin ne kadar boş, laf salataları olduğunu göreceksiniz. Aklını kullanmayan toplumlar, komloları konuşmayı aklı kullanmak sanır.
Kommentare