Konuk Yazar: Murat ÇAĞLIYAN (murat.cagliyan@gmail.com
Nedensellik olay ve olguların birbirine belirli bir şekilde bağlı olması, her sonucun bir nedeni olması ya da her sonucun bir nedene bağlanarak açıklanabilir olması ya da belli nedenlerin belirli sonuçları yaratacağı, aynı nedenlerin aynı koşullarda aynı sonuçları vereceği iddiasını içeren felsefe terimidir.
Ontoloji, varlık felsefesi ya da varlıkbilim, temel sorunu varlık olan felsefi disiplindir. Varlık ya da varoluş ile bunların temel kategorilerinin araştırılmasıdır.
Nedensellik olay ve olguları birbirine bağlayan Neden sonuç ilişkisi ile ifade edilen bir kavramdır, Kuantum Kuramı ile hayatımıza giren Belirsizlik ilkesi sebebiyle tartışmaya açılan kısımları olsa da genel anlamda geçerli olan bir olgudur. Determinizm bu ilke çerçevesinde gelişmiş bir felsefedir. Ancak determinizmin göz ardı ettiği veya önemsemediği konu bilinemiyor olsa bile her sonucun bir nedene bağlı olduğu gerçeğidir. Bu durum belirsizlik ilkesi çerçevesinde de değişmemiştir.
Eğer bir analoji ile Nedensellik ilkesi çerçevesinde Neden sonuç ikililerini sonsuz başlangıçta başlayan bir zincirin halkaları olarak düşünürseniz. Bu zincirin bazı özel niteliklerini göstermek istiyorum.
Biz bu zincirin halkalarını gözlemlerken, gözlemlerimizden yola çıkarak tarihsel bir çıkarım yapıyoruz, yani öncelik sonralık ilişkisini olayların kendileri ile bağlantı kurarak önce olan zincir halkasına Neden sonra meydana gelen zincir halkasına Sonuç adını veriyoruz. Eğer bir şekilde Neden halkasını uygun bir şekilde oluşturursak Sonuç halkasının da aynı şekilde meydana geldiğini gözlemliyoruz. Bu tekrarlama işlemi sonucunda elde ettiğimiz çıktı bilimsel bilgi haline geliyor.
Ancak bir soru var, Acaba gerçekten böyle mi ?
Bir deney tasarlayalım deneycimiz 3 yaşında bir çocuk olsun, bir yetişkin odanın içindeki elektrik lambasını yakıyor ve söndürüyor olsun. Çocuk lambanın yanmasını gözlemliyor ve yetişkinin duvardaki elektrik anahtarını hareket ettirdiğini görüyor olsun. Bu iki gözlemi aynı anda yapan çocuk, Lambanın yanmasını (Sonuç), Yetişkine ve hareket ettirdiği anahtara (Neden) bağlayacağından neden sonuç ilişkisi bilimsel olarak doğru olacaktır.
Aynı deneyi daha büyük ve elektrik hakkında bilgisi olan bir kişi ile tekrar ettiğinizde Neden-Sonuç ilişkinizde daha önce var olmayan yeni halkalar (Neden-Sonuç) olduğunu göreceksiniz. Bu durum önceki deneyciyi yanlışlamayan ancak önceki deneycinin halkalarına yeni halkalar eklenmiş yeni bir zincirin varlığını vaz etmektedir. Bu durum deneycinin bilgi ve algı düzeyi arttıkça artmaktadır.
Şimdi ilk deneycinin deneyini son deneycinin gözünden anlamaya çalışırsak çıkaracağımız sonuç; Neden-Sonuç ikililerinin fraktal bir yapıda olduğunu ve aslında hiçbir Nedenin gerçekten bir Sonuca yol açmadığı şeklinde olacaktır.
Tıpkı hiçbir maddesel varlığa gerçekte dokunamadığınız gibi, Nedenler ve Sonuçlar arasında gerçekten bir bağlantı yoktur.
Bu durumda insanların gerçeklik algısı ne olacak ? gerçeklik aslında bir yanılsama mı ? gibi sorular insan zihninde oluşmaya başlar.
Başka bir açıdan sorulacak sorular ise ;
Eğer Neden ve Sonuç ikilisi birbirine bağlı değilse, tarihsel olarak birbirlerini izlemesinin sebebi ve mekanizması nasıl olmaktadır ?
Sonsuz başlangıçta başlayan bir Sonuç, Nedeni var olmadan olamayacağından, bir sonraki halka nasıl meydana gelmiş olabilir ?
Bu sorular şimdilik burada duruyorken Ontoloji felsefi kuramına gelelim, Ontoloji Varlık Nedir ? sorusunu sormakla birlikte var olanı gözlemlemeden ana sorunun etrafında dolanıyormuş hissi veren cevaplar vermeye çalışmıştır. Peki varlık hakkında var olan nedir ?
Basit bir gözlemle etrafınızda bulunan maddi bir varlığa bakarak şunu gözlemleyebilirsiniz. Bu varlığın bir dış yüzeyi var, varlığın bir iç yapısı var, bu 2 özellikle birlikte dış maddi varlık aleminden ayrılıyor. Öyleyse dış varlık alemini tek bir varlık olarak tanımlarsam, herhangi bir varlık 3 bölümden oluşur.
1. Dış varlık alemi
2. Varlığın içeriği
3. Bu 2 bölümü birbirinden ayıran sınır.
Eğer dış varlık alemini söz konusu varlığın sınırından içeriye doğru düşünsel olarak taşırsam varlık limit durumda yok olur. Eğer varlığın içeriğini aynı şekilde Dış varlık alemine taşırsam bu defa dış varlık alemi ortadan kalkar ve tüm varlık alemi gözlemlediğim varlık olur. Her 2 durumda da bir varlıktan söz edemem çünkü bu 2 bölümü birbirinden ayıran sınır yani benim onu gözlemlediğim kısım ortadan kalkmış olur.
Bu işlemi maddi varlık dışında soyut kavramlar, olgular üzerinden de tekrar edebilirsiniz. Örneğin Neden-Sonuç ikilisi, burada eğer biri olmasa diğeri var olmadığından biri diğerinin hem sınırı hem de dış alemi olmaktadır.
Buradan çıkarabileceğimiz sonuç; varlıklar bağımlıdır ister somut maddi olsun ister soyut kavramlar olsun biri diğerinin meydana getireni, oluşturanı pozisyonundadır. Biri oluşmuş olan varlık ise diğeri oluşturulan varlık durumundadır, baktığınız açıya göre ise oluşan ve oluşturulan yer değiştirebilir.
Tüm bu çıkarımlar sonucu cevap bekleyen soru ise şudur;
Tavuk mu Yumurtadan çıkar, yumurta mı tavuktan sorusu ile aynı soru …
Hangi varlık başlangıçta vardı ?
Yaratıcı kavramı bu noktada devreye girer, yaratıcı ilk varlığı oluşturdu, sonra sistem kendi kendine işlemeye başladı. Acaba ?
Bu sorunun doğuracağı yeni soru ;
O zaman Yaratıcının ilk Nedeni nedir ?
Burada olan yanılsama nitelikle ilgilidir. Yani yaratıcının niteliği !
Eğer sonsuz başlangıçta başlayan neden-sonuç zincirinin ilk halkası yaratıcı ise bu zincir var olamaz. Sebebi ise onun da diğer halkalar gibi zincire bağlı bir halka olduğunu varsaymaktan ileri gelir. Bu durumun sonucunda ise hiçbir zaman başlayamayacak olan bir zincirdir. Başlayamayan bir zincir ise 2. Halkasını oluşturamaz.
Bu durumda yaratıcıda olması gereken nitelikleri tespit etmiş oluyoruz.
· Bağımlı olmayacak (oluşan-oluşturulan) (Bu sınır anlamına geldiğinden),
· Zincir üzerindeki bir halka olmayacak (Bu sınır anlamına geldiğinden),
· 3 lü yapıda bir varlık olmayacak,
o Bildiğimiz anlamda bir iç yapısı olmayacak (Bu sınır anlamına geldiğinden)
o Sınırları olmayacak (Bu sınır anlamına geldiğinden)
o Parçaları olmayacak (Bu sınır anlamına geldiğinden)
o Dışında bir varlık olmayacak (Bu sınır anlamına geldiğinden)
o Bir mekânda olmayacak (Bu sınır anlamına geldiğinden)
o Bir başka varlığa ihtiyaç duymayacak (Bu da sınır anlamına gelir)
Bu niteliklerdeki bir varlığı tahayyül edebilir misiniz ?
Diyelim ki; aslında söyleyemediğin bir şey mi var ? dediniz : )
O zaman şu soru hala ortada duruyor.
İlk halkası sonsuz başlangıçta olan (Neden-Sonuç veya varlık) zinciri nasıl var olur ?
Comments